Ik voorziet dat door en na de Coronacrisis meer steun zal komen voor een groenere economie.
In de media wordt de Corona-verspreiding, die onze economie plat heeft gelegd, gezien als een ‘zegen’ voor klimaatbeleid en het Parijs Akkoord (met alle respect voor de slachtoffers natuurlijk). Sommige activisten pleiten er voor de klimaatcrisis net zoals de corona-crisis aan te pakken, ervan uitgaande dat dat slaagt. Anderen pleiten ervoor KLM maar failliet te laten gaan, om fossiele bedrijven niet te steunen en op zijn minst de stukgedraaide kolencentrale in Nederland niet weer op te starten. Voor beide crises zijn technische vaccins, maar is ook gedragsverandering nodig.
Ik denk echter niet dat we door de coronacrisis tegenstanders van strenger klimaatbeleid en klimaatsceptici automatisch om zullen krijgen. Maar er wel zal wel meer steun kunnen zijn voor een groenere economie. Een reden is dat door de crisis de milieu-impact drastisch is gedaald en dat dat als het ware naar meer smaakt. In China was terugdringing van luchtvervuiling afgelopen jaren de belangrijkste reden van klimaatbeleid en minder in kolen en meer in duurzaam te investeren. De afgelopen weken was de lucht zichtbaar schoner boven China, Noord-Italië, Zuid-Korea en zelfs het Verenigd Koninkrijk, zo was op satellietbeelden te zien.
Dat gaat dan met name om NO2 (stikstofoxide), maar dat wordt door dezelfde bronnen veroorzaakt die ook broeikasgasemissies uitstoten: energiecentrales, industrie en verkeer. En in Nederland was er minder geluidsoverlast, minder stikstof en minder CO₂ en is het zelfs niet ondenkbaar dat Nederland het Urgenda-vonnis zonder extra uitgaven haalt. In China was de CO₂-uitstoot 25% lager, 100 Megaton minder CO₂ dan in dezelfde periode het jaar ervoor.
“Hoe maken we er een duurzame omslag van?”
Trendwatcher Li Edelkoort raadt ons aan door de Coronacrisis in “consumption quarantine” te gaan: “a blank page for a new beginning.” Minder consumptie en minder en schonere productie. De geschiedenis laat zien dat dat niet vanzelf gaat. Na de crisis na 2008 was er ook hoop op een groene groei. Maar die bleef uit. De mondiale CO₂-emissies van verbranding van fossiele brandstoffen en cementproductie stegen 5,9% nadat ze door de crisis 1,4% waren gedaald. Dat verschijnsel zag je ook na eerdere crises (zie grafiek).
Ik denk ook dat het stilvallen van de economie nu en de financiële steun een CO₂-neutralere opstart kan versnellen. Dan is het wel belangrijk om ook duurzame voorwaarden aan die steun te verbinden. Het hoofd van het International Energy Agency, Fatih Birol en het World Resources Institute roepen landen dan ook op duurzame energie centraal te stellen bij hun stimuleringsplannen om uit de crisis te komen.
“Het EU CO₂-emissiehandelssysteem steunt verduurzaming op de lange termijn”
De onrust op de financiële markten raakt ook de handel in emissierechten. De prijs van een ton CO₂ daalde in twee weken van 24 naar net onder 15 euro. Reden is dat er minder CO₂-emissies zijn en daardoor is de vraag naar emissierechten gedaald en daardoor de prijs.
En aan de andere kant is cash nodig, waardoor veel rechten aangeboden worden. Een laag prijsniveau zal nog wel even duren, maar dat schaadt het halen van het CO₂-doel van 2030 niet. Het wordt daardoor even makkelijker en goedkoper. Op de langere termijn is er, in tegenstelling tot na de vorige crises geen structureel probleem. Want na de crisis trekt de prijs aan, omdat de zogenaamde “Marktreserve” het overschot terugbrengt. Er wordt bij overschot gewoon minder geveild, waardoor de CO₂-prijs zich volgend jaar weer herstelt. Op de lange termijn zijn de verwachtingen voor het ETS nog altijd positief. De Europese Commissie wil het CO2-doel voor 2030 verhogen naar 50 tot 55% om aan het Parijs Akkoord te voldoen. Uiteindelijk zal het aantal uitstootrechten dalen, elk jaar komen er minder rechten in omloop.
“Verdere staatssteun zie ik als een onmisbare kans om de luchtvaart sneller te verduurzamen”
De afgelopen weken werd er al 50 tot soms 88% minder gevlogen vanuit Europese luchthavens. Onderzoeksbureau CAPA verwacht dat zonder steun airlines eind mei failliet gaan.
Het kabinet richtte zijn eerste staatssteun op het behoud van werk. Maar verdere staatssteun zie ik als een onmisbare kans om de luchtvaart sneller te verduurzamen. „Laten we proberen om het geld zo groen mogelijk te besteden” citeerde het NRC mij vorige week. Na deze crisis zal de luchtvaart er ook anders uit gaan zien; niet per sé ‘business as usual’. Veel zal afhangen van hoe lang het allemaal gaat duren. Maar ik verwacht bijvoorbeeld voor wat betreft zakelijk reizen dat bedrijven ervaren hebben dat zakendoen zonder fysieke aanwezigheid ook werkt! Daarna zal het ‘het op de kosten moeten letten’ en ook daarom minder vliegen.
Dus het is heel belangrijk als overheid daarop te anticiperen, maar ook om aan de steun voorwaarden te stellen. Verplichte bijmenging van biobrandstof vanuit de luchthavens bijvoorbeeld, of de inzet van nieuwe, schonere vliegtuigen. KLM haalt de oude, vervuilende Boeing 747 een jaar eerder dan gepland uit dienst; dat is al een voorbeeld van een positief effect. Voordat nieuwe staatssteun wordt gegeven, zal deze afhankelijk moeten worden gemaakt van een CO₂-doel voor de luchtvaartsector voor 2030 en 2050 om verdere ‘lock-in’ te voorkomen. Zeker nu de Nota Luchtvaart en de bespreking daarvan in de Tweede Kamer is uitgesteld.
Dus na de coronatest hebben we ook een klimaattest nodig. De coronacrisis biedt de mogelijkheid er groener uit te komen. Maar automatisch gaat dat alleszins niet. Hoe slagen we voor beide testen? Voor corona is een vaccin nodig, in aanloop ernaar toe een remmend medicijn. Maar ook is gedragsverandering nodig wat hygiëne betreft en hoe we met dieren omgaan. Voor de klimaattest zijn er technische ‘CO2-vaccins’ nodig, maar ook gedragsverandering, zoals door bewust te vliegen en verspilling tegen te gaan. Dat lijkt toch een beetje op een blijvende “consumption quarantine” zoals Li Edelkoort dat zo treffend zei.