De jaarlijkse klimaatconferentie vond begin november plaats in Bonn, voor het eerst onder voorzitterschap van een kleine eilandstaat, Fiji. Deze tussen-top had tot doel de volgende grote in 2018 in Katowice, Polen, voor te bereiden. Daar moet het rulebook voor de uitvoering van het Parijsakkoord overeengekomen worden.

De industrielanden deden hun best om aan te geven dat het maar een ‘tussentop’ zonder grote uitspraken was. Zij vonden dat tijd is voor implementatie van het Parijsakkoord voor na 2020 en niet om te onderhandelen. Maar de ontwikkelingslanden en kwetsbare eilandstaten vroegen waar de extra CO₂-reductie voor 2020 bleef. Ook wilden ze inzicht in de financiering van de $ 100 miljard, die de industrielanden gezamenlijk op moeten brengen. De volgende klimaattop zal niet makkelijk worden. Toch is er ook perspectief het vacuüm te dichten dat Trump achterlaat – tot de VS met een volgende president weer actief meeonderhandelt.

Het was de eerste top nadat Trump had aangegeven uit het Parijsakkoord te stappen. Aan de ene kant maakt het de Amerikaanse staten en bedrijven actiever dan ooit om te laten zien dat het Parijs Akkoord in de VS gewoon wordt uitgevoerd. In de alternatieve Amerikaanse paviljoen, gefinancierd door voormalig New York Michael Bloomberg deelde Mars M&Ms uit met ‘We Are Still In’ en tekenden aanwezige bedrijven, staten en steden een ‘America’s Pledge’ om het akkoord uit te voeren. De voormalige gouverneur van Californië Arnold Schwarzenegger en de huidige gouverneur Gerry Brown hielden er enthousiaste betogen. De Franse president Macron organiseert op 12 december een top over klimaatfinanciering om te laten zien dat de EU met Amerikaanse staten en bedrijven het financieringsgat dat Trump laat vallen, gaat afdekken. Ook de Duitse kanselier verwees naar die tent en dat de VS nog meedoen. Feit is inderdaad dat de VS officieel pas na vier jaar het Parijs uit kan stappen. Laat dat nu net 1 dag na de volgende presidentsverkiezingen zijn, 6 november 2020.

Met het terugtrekken van zijn land laat president Trump namelijk ook een leiderschapsvacuüm achter. De EU vulde dat niet, omdat Polen traineert. Duitsland heeft nog geen nieuwe regering. Frankrijk heeft thuis haar zaakjes nog niet op orde. Canada slaat misschien een beetje door met het roepen dat de CO₂-prijzen overal omhoog moeten, wat niet gaat zonder aanscherping van CO₂-doelen en met de nieuwe ‘Powering Past Coal Alliance‘, die pleit voor de uitfasering van kolengebruik voor stroomopwekking. ‘Ook Nederland sloot zich hierbij aan. Uitfasering van kolen blijkt in veel landen echter nog niet eenvoudig te doen.

In het vacuüm zijn de olieproducerende landen gestapt. Saudi-Arabië namens de ‘like-minded group’ en Egypte namens de ‘Arab group’ traineerden de beraadslagingen en vroegen om compensatie van het verlies aan olie-export als gevolg van klimaatbeleid. Dat geluid was een beetje verstomd door het leiderschap van Obama met China.

Ook China nam, in tegenstelling tot wat met de EU en Canada was afgesproken, niet de leiding, maar was vooral met nationaal beleid bezig, wat natuurlijk ook belangrijk is. Ze  organiseerde side-events in het China paviljoen over emissiehandel en CO₂-afvang en -hergebruik. Omdat de druk wat vermindert, kondigde men aan volgende jaar nog niet met een nationaal emissiehandelssystemen te beginnen, maar eerst met een simulatie. In plaats van als grootste emittent bij de EU aan te haken, vroeg China met Brazilië, India en Zuid-Afrika het Westen om meer geld en reducties voor 2020.

Dus nu liggen er concept-papers met honderden pagina’s met ver uiteenlopende voorstellen. Op de ambtelijke vergadering in mei in Bonn wordt er doorgepraat:

• Bij het ‘Transparency Framework’ en de ‘Accounting Rules’, wil het Westen voor iedereen dezelfde regels en het Zuiden erbij steunen. Het Zuiden wil eerst transparantie over financiële steun;
• Bij de mondiale emissiehandel wil het Westen simpele boekhoudregels voor handel tussen landen. Het Zuiden wil dat elke handelstransactie leidt tot meer ambitie en duurzame ontwikkeling;
• Op het punt van nieuwe CO₂-credits genereren voor binnenlandse projecten wil het Westen dat de VN er op toeziet en regels voor het voorkomen van dubbeltelling opnemen. Het Zuiden wil dat juist weer aan de landen overlaten. Het Parijsakkoord wil af van het Kyoto-mechanisme, het Clean Development Mechanism (CDM). Dat levert namelijk geen mondiale CO2-reducties op.
• Volgend jaar komt het rapport van het IPCC uit waarin ingegaan wordt op de haalbaarheid van 1,5 graden Celsius als klimaatdoel. Er komt een dialoog van landen met ‘non-state actors’ en bedrijven, georganiseerd door de voorzitter van het klimaattop Fiji, om te bespreken hoe CO₂-doelen worden aangescherpt, de ‘Talanoa Dialogue‘.

Donkere wolken dreigen boven volgende Klimaattop

Zal het lukken om op de volgende grote klimaattop, in Katowice, Polen, het ‘rulebook’ voor de uitvoering van het Parijsakkoord af te spreken? Dat wordt niet makkelijk.
Het kolenrijke Polen is een remmende factor in het klimaatbeleid van de EU. Het weinig ambitieuze Oostenrijk is dan bovendien EU-voorzitter. Hoe om te gaan met de claims van het Zuiden en hoe de basisregels af te spreken en een proces te organiseren waarbij de nationale CO₂-doelen aan gaan sluiten bij het Parijs Akkoord? Er is perspectief.

• Wat kan helpen is het versterken van bilaterale, directe klimaatfinanciering, zonder te wachten op mondiale afspraken. Want dat dan je ook makkelijker eisen stellen aan financiering en vaart maken, in plaats van via het gepolitiseerde Green Climate Fund;
• Het laten zien wat er in de praktijk gebeurt: regeringen zijn terughoudend in het verplichten van ambitieuze CO2-doelen, maar er is steeds meer sprake van ‘overcompliance’ door extra acties door landen, bedrijven, steden en staten. De EU haalt voor 2020 3% meer reductie dan de verplichte 20%. En ook Nederland zit op dat pad. Een ontwikkeling die je ook mondiaal ziet. Dit biedt perspectief om benodigde reducties toch binnen bereik te houden;
• Het werken met kopgroepen. Minister Wiebes maakte met zijn ‘maiden speech’ in bij klimaatonderhandelingen indruk met de inzet van 55% voor de EU en het werken aan een kopgroep in de EU. Ook op het punt van emissiehandel kunnen landen die met emissiehandel verder willen zelf via ‘carbon clubs’ extra onderlinge regels afspreken tegen dubbeltelling en robuuste boekhouding en niet af te wachten de VN daar consensus over heeft, en landen dat traineren.

Een dergelijke aanpak geeft perspectief om in Katowice toch verder te komen. We moeten de tijd totdat de VS weer meedoet, goed gebruiken.

Deze column verscheen eind vorog jaar in twee delen op Energiepodium.nl