Een interview met Jos Cozijnsen (Milieucentrum Utrecht, 27 februari 2024)
Meet je Stad Utrecht is een project van Milieucentrum Utrecht dat deelnemers zelf de temperatuur en andere factoren in hun omgeving laat meten door middel van hun eigen meetkastje. Ik ben langsgegaan bij een van deze deelnemers, Jos Cozijnsen, om te leren hoe hij het project ervaart en wat hij ervan geleerd heeft.
Wie is Jos?
Jos Cozijnsen is een bedrijvige man die werkt bij Anthesis in Utrecht en zich hier bezighoudt met klimaatbeleid op verschillende plekken in de wereld. Buiten zijn werk om is hij ook bezig met klimaat en milieu: hij schrijft columns, post over gerelateerde thema’s op Twitter/X en zat vroeger in het bestuur van Milieucentrum Utrecht. Daarnaast neemt hij deel aan het project Meet Je Stad Utrecht en heeft hij hiervoor zijn eigen meetkastje gesoldeerd. Hij houdt zijn eigen metingen nog steeds bij om beter te begrijpen hoe het ervoor staat in zijn leefomgeving. Dat is namelijk een iconische plek: hij woont in de Neudeflat, in hartje Utrecht. Wat kunnen zijn metingen vertellen over de binnenstad en Utrecht in zijn geheel?
Als burger meer inzicht in je eigen stad
Jos werd aangetrokken tot Meet je Stad omdat het hem leuk leek zijn eigen kastje te solderen. “Het was heel veel werk, maar heel leuk en geeft echt meerwaarde.” Ook sprak het hem aan om onderdeel te worden van een citizen science project om als burger – op een hele andere manier dan op zijn werk – de milieusituatie van de stad te controleren. Citizen science is in dat opzicht een bijzondere vorm van wetenschap, omdat iedereen er aan mee kan doen en je er geen hoogopgeleide wetenschapper voor hoeft te zijn. De meetkastjes van Meet je Stad meten warmte en luchtvochtigheid, maar Jos is nog een stap verder gegaan door zijn eigen fijnstofmeter erbij te solderen. Volgens hem is het meten van fijnstof misschien nog wel belangrijker, omdat dit direct activiteiten in de stad weerspiegelt. Je kan met deze informatie dan ook makkelijker ter plaatse actie ondernemen om fijnstof te verminderen. Bovendien is Jos zelf gevoelig voor fijnstof, dus kan hij zijn eigen gedrag aanpassen op basis van zijn metingen, bijvoorbeeld door fietspaden met hoge gehaltes te vermijden.
Meten is weten
Tijdens mijn bezoek aan Jos laat hij me enthousiast zijn metingen zien op een landelijke kaart van het RIVM. Zo kan je het precieze temperatuurverschil tussen locaties zien door middel van online grafieken. “Als het in de Bilt 24 graden is, is het hier bijvoorbeeld 28. Zo zie je echt het urban heat island effect.” In andere woorden, het is in de zomer dus een stuk warmer in de stad, mede door vertegeling. Ook de fijnstofmetingen van zijn kastje laat hij zien op de kaart. Soms zijn er pieken die niet te verklaren zijn, maar tijdens Oud en Nieuw en bij het aansteken van paasvuren zie je het fijnstofgehalte duidelijk omhooggaan. Ook langs drukke wegen zien we op de kaart dat de gemiddelde hoeveelheid fijnstof in de lucht hoger ligt. Gelukkig ligt het gehalte bij zijn flat lager. Jos denkt dat deze meetpunten van belang kunnen zijn voor burgers die willen weten hoe het ervoor staat in hun buurt: “Je kan checken of je gevoel bij hittestress klopt, ook ten aanzien van fijnstof.” Met deze ondervindingen zou je kunnen proberen de gemeente op te roepen tot actie als je ziet dat er bij jou veel fijnstof in de lucht zit of als je meer groen wilt om hitte tegen te gaan. Via zijn social media probeert Jos al meer aandacht te vragen voor dit soort problemen, maar tot nu toe heeft de gemeente hier nog niet op gereageerd.
Metingen voor een gezondere leefomgeving
Na al een aantal jaar deelnemer te zijn van Meet je Stad heeft Jos zijn eigen ideeën opgedaan over wat er met de verzamelde data gedaan zou kunnen worden. Naast het feit dat je met de metingen aan kan tonen dat het heter is in de stad kan je ze ook gebruiken voor nieuwe ondervindingen. Hij noemt bijvoorbeeld onderzoek naar houtkachels: hoe zou het fijnstofniveau op een bepaalde plek veranderen als je mensen hier hun houtkachels laat inleveren? Ook denkt hij dat de metingen gebruikt kunnen worden om beleid te ondersteunen “Je kan als land verplichten steden af te koelen. Voor CO2 bestaan al internationale afspraken, maar voor het beperken van hittestress nog niet.” Hierbij zouden de meetkastjes goed van pas komen om voortgang bij te houden. Het is natuurlijk ook belangrijk om bewustzijn te creeëren. Zo noemt hij het ingenieuze voorbeeld van een stoplicht dat fijnstof meet en op rood gaat als het gehalte te hoog is. Hij gelooft dat je mensen met dit soort concepten aan het denken kan zetten. De hoop van Jos is dat citizen science zoals Meet je Stad kan leiden tot citizen action, zodat wij als burgers onze omgeving net wat leefbaarder kunnen maken.